باغ ایرانی یکی از جلوههای زیبای معماری و فرهنگ بومی ایرانیان است که حتی بر ساخت سازهها و باغهای دیگر هم تاثیر گذاشته است. این باغ به بهشت روی زمین تشبیه میشود و آنقدر مورد توجه همگان قرار گرفته است که 9 تا از باغهای ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شدهاند.
این باغها در سراسر کشور وجود دارند ولی با وجود تفاوتهای آب و هوایی در نقاط مختلف کشور، تشابهاتی در همه آنها نیز دیده میشود. در این مطلب قصد داریم تا شما را با عناصر باغ ایرانی آشنا کنیم و گوشهای از معماری زیبای ایرانی را به شما نشان دهیم.
فهرست مطالب
تعریف کلی باغ ایرانی و جایگاه آن در ادبیات ایران
باغ ایرانی به باغهایی اطلاق میشود که عناصر اصلی تشکیلدهنده آن آب و گیاهان و درختان، کوچک در وسط بنا و … است. ساخت این باغ عمدتا در فلات ایران و نواحی اطراف آن رواج داشته است. همچنین در ادبیات فارسی باغ به معنای بهشت بوده و از کلمه «پاریدایزا» منشا گرفته است؛ یعنی باغی که با دیوار احاطه شده باشد. سه فاکتور اصلی این بنا شامل:
- مسیر عبور جوی آب
- محصور شدن فضا با دیوارهای بلند
- وجود عمارت تابستانی و استخر آب در داخل عمارت
ویژگیهای باغ ایرانی
در این قسمت به طور ویژه، عناصر تشکیل دهنده پرشین گاردن (باغ ایرانی) را بررسی میکنیم و همچنین چندتا از بناهای زیبا و چشمنواز ایرانی این حوزه را به شما معرفی میکنیم.
سلسه مراتب
تمام این عناصر با نظم و بر اساس عملکرد به شکل هوشمندانهای در کنار هم چیده شدهاند. به طوری که در ساخت تمامی بناها این اصل رعایت شده است.معمولا این سلسله مراتب از در ورودی یا یک آبنما از سمت خارج شروع شده و بعد از عبور از یک مسیر به کوشک اصلی یا باغچه ختم میشود. علاوه بر بخشهای مختلف باغ، این سلسله مراتب حتی در بهکارگیری رنگهای مختلف و ارتفاعات نیز دیده میشود.
تقارن
یکی دیگر از عناصر چشمنواز بناهای ایرانی وجود تقارن است که به نوعی نشاندهنده وجود اعتدال در ساخت و طراحی بنای موردنظر بوده است. کوشکها کاملا به شکل متقارن ساخته شدهاند و نکته عجیب آن این است که این تقارن حتی در موقعیت درختان و گیاهان نسبت به هم نیز رعایت شده است. اگر شکل باغ مربع باشد، معمولا 4 محور تقارن برای آن درنظر میگیرند و اگر به شکل مستطیل باشد، بسته به محل قرارگیری کوچک معمولا یک یا دو محور تقارن دارد.
مرکزیت
این اِلمان در ساخت بسیاری از فضاهای معماری به کار گرفته میشود. در واقع به نوعی مهمترین بخش فضا را از سایر بخشهای باغ متمایز میکند و رعایت این اصل در ساخت باغهای ایرانی هم مورد توجه قرار گرفته است. به طور مثال حفظ مرکزیت در کوشکهای طرح هشت بهشت به خوبی نمایان است.
ریتم
مفهوم ریتم یعنی تکرار چند عنصر یا مجموعه به صورتی که پیدا کردن الگو بین آنها نیازمند نگاه دقیق و توجه به عمق هنر باشد. این اصل در بعضی از موارد علاوه بر جنبه زیبایی، از لحاظ عملکردی نیز کاربرد دارد؛ به عنوان نمونه میتوان به حجرههای یک کاروانسرا اشاره کرد.
استقلال فضاهای مختلف باغ از همدیگر
هر کدام از فضاهای باغ ایرانی دارای هویت مستقلی هستند که به تنهایی عملکرد منحصر به فردی را دارند. این دقت و ظرافت در معماری این فضا تا جایی دیده میشود که حتی فضای بین دو فضای مستقل هم کارکرد مخصوص به خود را دارد.
گستردگی دید
اگر دقت کرده باشید پایه و اساس باغهای ایرانی یک محور است که در طول این فضا قرار دارد و تمام عناصر و فضاهای مختلف باغ بر اساس این محور، در اطراف آن قرار میگیرند. به نوعی این محور اصلی نقش یک ستون را برای این فضا ایفا میکند.
کوشک
یکی از عناصر اصلی و مرکزی باغهای ایرانی کوشک است. کوشک به بنای مرتفعی گفته میشود که در میان باغ قرار گرفته است. به طور معمول این بنا در نقطه تلاقی محورهای طولی و عرضی ساخته میشود. انواع مختلفی از کوشکها وجود دارند مثل کوشکهای 9 قسمتی، 3 قسمتی و 6 قسمتی. رایجترین آن کوشک 9 قسمتی است. از مهمترین ویژگیهای کوشک شفافیت دید آن است؛ یعنی چه؟ یعنی سمت دیگر سازه نیز مشاهده میشود، مثل باغ فین کاشان.
وجود آب در باغ ایرانی
در تاریخ ایران آب همیشه به عنوان عنصر مقدسی شناخته شده است و نماد بهشت و جویهای جاری آن است؛ به همین علت استفاده از این عنصر در باغ ایرانی که از آن به عنوان بهشت تلقی میشود، جزو ملزومات است.
همچنین به نوعی عبور از یک آبراهه و رسیدن به مرکز باغ، پیام رسیدن از تلاطم و بیقراری به تعادل و سکون را میدهد و به صلح و آرامش اشاره دارد.
نکته قابل توجه این است که خود همین آب باعث ایجاد باغ شده است چون در گذشته معمولا در کنار قنات یا کاریزها باغ میساختند. در نتیجه ساخت استخرهای طویل، پر از آب روان و مزین شده به سنگ رودخانه از ویژگیهای باغ ایرانی است.
از باغهای ایرانی معروف میتوان به باغ شازده کرمان، باغ ارم شیراز و باغ چهل ستون اصفهان اشاره کرد. همچنین امروزه بسیاری از فضاها و نماهای معماری با الهام از باغ ایرانی ساخته شدهاند که از باغ کاخ ورسای در فرانسه میتوان به عنوان مشهورترین نمونه آن نام برد.
حالا اگر شما هم به معماری ایرانی علاقهمند شدهاید و قصد ساخت نماهای مشابه این فضا یا به کارگیری المانهای معماری ایرانی را در ساخت منازل مسکونی یا مکانهای تفریحی دارید، توجه شما را به این قسمت مطلب جلب میکنیم. مجموعه پروفسور، جزو اولین و بزرگترین تولید کننده سیستم نمای مرکب عایق در کشور بوده و در زمینه تامین و تولید مصالح نوین موردنیاز صنعت ساختمانی کشور مانند محصولات موزائیک،واش بتن، قلوه سنگ و … فعالیت میکند.
محصولات واش بتن معمولا در ساخت محوطه باغها و ویلاها، پیادهروها و محوطه هتلها استفاده میشود و علاوه بر زیبایی به استقامت محیط در برابر سرما و بارندگی نیز کمک میکند.
همچنین این گروه در زمینه تامین سنگ رودخانه در انواع رنگ وابعاد مختلف برای طراحی فضای داخل و خارج ساختمان، باغ، پارک و استخر و … هم فعالیت دارد. پیشنهاد میکنیم برای اطلاع از قیمت سنگ رودخانه با کارشناسان مجموعه از طریق شماره در ارتباط باشید.